Mijn 7 x overgrootvader Jan van Loon.

Ben ik bezig met al weer een stukje familie, de familie van Loon uit Rotterdam/Tiel bijeen te zoeken en te documenteren, kom ik dit stukje tegen . Dat is helemaal geweldig om te lezen en ja ik kan het gewoon niet laten maar ook dit stuk sla ik op in de computer. Het maakt ons familie verhaal weer een stukje interessanter.  

Neurenberger Waren

Door Huub van Heiningen op donderdag 29 oktober 2015, geplaatst in Historie. 

Door de invloed van de gilden was het voor een ondernemer van buiten niet gemakkelijk iets te beginnen in het 18e eeuwse Tiel. Dat lukte alleen door een welgestelde Tielse aan de haak te slaan, zoals bleek uit de ervaringen van de Rotterdamse broers Louis Hendrik van Loon (1766-1810) en Hendrik Willem van Loon (1768-1843).

Louis Hendrik van Loon kwam in de zomer van 1786 vanuit Rotterdam naar Tiel om daar te logeren bij zijn oom Van Eysden. Tiel moet hem goed zijn bevallen - waarschijnlijk op de eerste plaats omdat hij hier verkering kreeg met Sara Maria van Wessem, de op 14 januari 1770 geboren dochter van de zeer vermogende grondbezitter Hieronymus van Wessem. Wellicht had hij uit Rotterdam wat geld mee gekregen - hoe dan ook - Louis Hendrik trouwde toen zijn Sara Maria achttien was geworden, werd op 20 maart 1788 burger van Tiel en kocht samen met zijn echtgenote de winkel op de hoek van de Voorstad en de Korte Nieuwstraat. Er hoorden ook nog twee magazijnen bij die reikten tot aan de Oliemolenwal - de gracht dus. Omdat daar ooit prins Maurits met het statenjacht had afgemeerd, heette de winkel soms "het Princejaght".

Merkwaardig is dat in de archivalia niet echt duidelijk blijkt waarmee Louis Hendrik de kost verdiende. Hij was lid van het schippersgilde en dat maakt het waarschijnlijk dat hij een aandeel had in de beurtvaart op Rotterdam. In de stukken heet hij echter ook wel eens boekhandelaar, wijnhandelaar of speelgoedwinkelier. Feit is dat hij goed boerd, want hij wist het familiebezit ook nog uit te breiden.

Louis Hendrik overleed echter al op 22 maart 1810 op 43-jarige leeftijd, Sara Maria achterlatend met acht kinderen. Nog in hetzelfde jaar hertrouwde ze met de tien jaar jongere wijnhandelaar Hendrik Willem Tilanus.

Een van haar zonen, de in 1805 geboren Adrianus van Loon, ging op zijn 18e werken in de drukkerij van Campagne en trok naar zijn familie in Gorinchem om zich verder in het vak te bekwamen. In 1834 kwam hij terug naar Tiel om daar de bekende drukkerij en boekhandel Van Loon te beginnen, die ook de Nieuwe Tielsche Courant uitgaf. (Over hem Biografisch Woordenboek van Tiel, deel 3, pag 64).

Omdat hij in Tiel zonder slag of stoot burger en lid van een gilde was kunnen worden achtte Louis Hendrik het vestigingsklimaat hier waarschijnlijk gunstig. Daarenboven had hij daar aan de Korte Nieuwsteeg ruimte genoeg. Hij haalde in elk geval in 1788 zijn twintig jaar oude broer Hendrik Willem naar Tiel om in hetzelfde pand een winkel op te zetten.

Hendrik Willem werd lid van het Kramersgilde en vestigde zich als borstelmaker. Al heel snel moet hij echter ontdekt hebben dat met dat vak in Tiel geen droog brood te verdienen viel. Tiel had al winkels die borstels verkochten en werd op marktdagen overspoeld door borstelmakers en bezembinders uit het Rijk van Nijmegen en Brabant. Daarom zocht hij het in een heel andere richting: de juist in die jaren snel in opkomst zijnde "Neurenberger Waren". Daarvoor zou ook zeker een markt zijn in Tiel, waarin de leden van de plaatselijke elite elkaar graag aftroefden met nieuwigheden.

Het waren steevast producten van thuisvlijt uit het in korte tijd hierdoor beroemd geworden Neurenberg. Poppen, toverlantaarns, miniatuurwinkeltjes, bewegend speelgoed etc. etc.. Ingenieuze en zeer kostbare sierstukken en prullaria, die tegenwoordig nog vaak voorbij komen in "Kunst  en Kits" en die we in moderner vorm terugvinden op elke braderie van enige betekenis. Maar in de tweede helft van de 18e eeuw waren die Neurenberger Waren zo populair geworden dat de leden van stedelijke ambachtsgilden, zilversmeden, tinnegieters, koperslagers de gevolgen voelden in hun omzet en veel stads- en kreisbesturen de import van Neurenberger spullen verboden.

Op 24 december 1788 schreef Hendrik Willem aan de magistraat dat hij zich was gaan toeleggen op "Neurenberger galanteriën, bestaande in verscheijde kleyn gemaakt houtwerk, van allerhande poppegoed in het kleyn, kinderwagentjes, enig verlakt en onverlakt blikwerk, theeblaadjes, theestoven, blikke lantaarns, verlakte tabaksdozen, vilte muylen etc" Daarvoor was hij lid geworden van het Kramergilde, maar nu had hij ineens de dekenen van drie andere gilden - de timmerlieden, de smeden en de schoenmakers - op zijn dak gekregen. Die hadden via de deurwaarder beslag gelegd op bijna al zijn winkelwaar omdat het ging om goederen die volgens de gildebrieven alleen door de leden van hun gilde gemaakt en verkocht mochten worden.

Van Loon schreef er een brief van acht kantjes over aan de magistraat, waaruit bleek dat hij de locale situatie goed kende. Hij noemde tien gevallen waarin Tielse winkeliers in het jongste verleden goederen hadden verkocht, die strikt genomen niet tot de beperkte branche van het eigen gilde behoorden; die dus hetzelfde deden wat hem nu verboden werd. Maar de gildenbestuurders repliceerden even uitvoerig. Uiteraard hadden de weledele en achtbare heren van de magistraat in het verleden wel eens iets door de vingers gezien om te voorkomen dat een ambachtsman bij de diaconie terecht zou komen. Dat was de vrijheid van het stadsbestuur dat alle neringdoenden kende en de regels wel eens ruimhartig hanteerden om te zorgen dat er voor iedereen een boterham verdiend kon worden. Maar het was volstrekt ongepast dat iemand die nog maar een blauwe maandag in Tiel woonde, aanspraak maakte op het soepel omgaan met de regels.

Op 24 december 1788 velt het stadsbestuur een Salomonsoordeel. Van Loon mag klein gemaakt houtwerk blijven verkopen en ook kinderwagentjes, maar geen kinderwagentjes waarin een kind gereden kon worden. Ook geen "verlakt hout of witwerkerswerk, geen blank of geverfd blikwerk en geen vilte muylen waaronder leren zolen zijn geplakt" Kortom hij mag geen artikelen verkopen die in Tiel gemaakt kunnen worden of al bij leden van de drie genoemde gilden worden aangeboden. Maar hij mag uiteraard wel producten van de Tielse ambachtslieden verkopen.

Op 16 september 1789 bijvoorbeeld stond de magistraat hem toe ook houten emmers te gaan verkopen, maar wel uitsluitend de emmers die in Tiel gemaakt werden. Twee maanden later vroeg Van Loon of hij dan maar tegen een gereduceerd tarief lid zou mogen worden van alle Tielse gildens, maar het stadsbestuur gaf hem kort en bondig te kennen, dat hij niet moest zaniken maar zich strikt diende te houden aan de resolutie van 24 december 1788.

Wat doe je dan als ondernemer ? Ruim een jaar later verhuisde Hendrik Willem van Loon naar Gorichem, waar hij trouwde en zelfs stamhouder werd van Van Loons die internationale faam verwierven.

Huub van Heiningen (1924) is een Nederlands publicist van vele historische werken over het Gelderse rivierengebied en Tiel.Hij kwam in 1947 als journalist naar deze stad en was sinds 1953 in dienst bij dagblad "De Gelderlander".

.

     Hier dan mijn stamreeks van Loon:

1.  Jan van Loon, geboren ca. 1680 te Hoorn, begraven 03-03-1762 te Rotterdam

     Waarschijnlijk woonde Jan zijn ouders in de Lamsteegh, of hij woonde daar met zijn broer,  want ik heb nog gevonden: Willem van Loon, j.m. van Hoorn, wonend in de Lamsteegh,Deze Willem huwde te Rotterdam op 24 oktober 1700 met Gerarda van Stam(me) j.d. van Utrecht, zij woonde Leijdscheveer, Willem en Gerada kregen tussen 1702 tot 1719, zeven kinderen allen gedoopt in Rotterdam. Willem overlijd in Rotterdam op 21 maart 1765 en Gerarda overlijd in Cool (Rotterdam) 20 oktober 1739.

      Jan trouwde Cornelia Lardee, 25-01-1705 te Rotterdam ( hij wonend Lamsteegh, zij

      wonend  agter 'tstadhuijs  (dochter van Laurens Lardee en Cornelia Janssen Dubbeldam),  

      gedoopt 26-09-1680 te Rotterdam, begraven 22-05-1733 te Rotterdam. Prinsenkerk huur, overledene laat na 5 minderjarige kinderen op de Huijbrug. Uit dit huwelijk 8 kinderen.

                            

2.  Jan van Loon, gedoopt 25-02-1712 te Rotterdam, † na 24-08-1746 te Rotterdam. hij trouwde Hendrina ( Heijndrina, Lena) van Deijsse, 25-04-1736 te Rotterdam (hij wonend op de Huijbrugge, zij wonend Lombardstraat (dochter van Machiel van Dijsen en Maria van Dongen), gedoopt 24-12-1711 te Rotterdam, overleden op 24-08-1746 te Rotterdam ( Steiger bij Vlasmarkt, overledene laat na 2 minderjarige kinderen. Uit dit huwelijk 5 kinderen.

3.  Jan van Loon, gedoopt 12-10-1738 te Rotterdam  (melkmart), begraven 08-04-1785 te Rotterdam (Prinsenkerk overledene liet na 8 minderjarige kinderen). hij trouwde Elizabeth Wilhelmina Wilhelms, 06-11-1763 te Rotterdam (dochter van Johan Lodewijks Wilhelms en Maria Cornelia van Kelkhoven), gedoopt 23-12-1740 te Oisterwijk, overleden op 05-08-1826 te Rotterdam. Uit dit huwelijk 9 kinderen.

                     

4.  Louis Hendrik van Loon, gedoopt 19-05-1766 te Rotterdam (in de Lombertstraat)

    Overleden op 22-03-1810 te (Lente maand) Tiel. hij trouwde Sara Maria van Wessem, in

    Tiel op12-03-1788 zij is geboren januari 1770 te Tiel (dochter van Jeronimus (Hieronymus)

    van Wessem en Jacoba van Doesburg), gedoopt 14-01-1770 te Tiel, † 08-01-1823 te Tiel.

    Uit dit huwelijk 8 kinderen.

    Het bovenstaande verhaal gaat onder andere over deze man en zijn vrouw en zijn kinderen.

    Sara trouwde in 1810 met Hendrik Wilhelmus Tilanus, koopman een luit.gewap.burgerij. Uit

    dit huwelijk 3 kinderen.

      

5.  Hieronymus van Loon, gedoopt 18-04-1792 te Tiel, overleden op 26-01-1829 te Tiel,

    beroep Mr. Verver en Glazenmaker. hij trouwde Anna Pitlo, 09-12-1815 te Tiel (dochter

    van Gerrit Jan Pitlo en Elizabeth Misemer (Misemar)), gedoopt 15-11-1795 te Tiel, overleden      

    op 26-07-1836 te Tiel,  beroep winkelierster.

     Anna: Anna Pitlo heeft voor de Notaris Willem de Jongh op 6 april 1836 een voogd

     aangesteld n.l. de heer Theodorus Jacobus van Everdingen (Notaris) als zijnde

     een kopie in het familiearchief.

     in de Volkstellling van Tiel 1830-1840 staat haar geboortedatum als 10-11-1796, zij is Hervormd , in het huis wijk Voorstad huisnr 30 woont zij dan met haar dochter Elisabeth van Loon, en met Sara Maria Harte geboren 16-5-1798 die sinds 1-5-1831 bij haar ingetrokken is. E de dienstmeid Johanna Maria van Gelderen, geboren 10-10-1808 die vertrok naar Lienden.

    Uit dit huwelijk 2 kinderen.

                            

6.  Elizabeth van Loon, * 29-05-1818 te Tiel, overleden op 07-12-1901 te Tiel, beroep   

    Huisvrouw.

       Volkstelling Tiel 1850-1860.

       Wijk A Voorstad huisnummer 52., Johannes en Elisabeth woonde hier samen met hun kinderen, Johanna Berredina 1839, Anna 1840, Antonie 1843, Hieronymus 1848, Pieter 1849,, Johannes Jacob 1850,Willem Arend 1852,Marius Sara 1854 en Elisabeth Louisa Hendrika 1857. Inwonend was ook Sara Maria Harte geboren 1789, tante van Johannes, en de dienstbode Anna de Haas, geboren 1828, de dienstmeid H. Huigen, geboren 22-09-1839, en Cornelia van der Sluis geboren 1839 en vertrokken naar Ophemert op 10-1-1859.

    zij trouwde Johannes Jacob Harte, op 25-05-1838 te Tiel, hij is geboren op 01-12-1817 te

    Tiel, (zoon van Antonie Harte en Johanna Berradina Mulders), en overleden op 31-01-1884

    te Tiel, beroep winkelier/koopman/smid en ijzerwerker.  Hij was tevens wagenmaker.

    Uit dit huwelijk 10 kinderen.

      

    En zo is de aansluiting weer rond.